Wstęp – Dlaczego techniki kreatywnego myślenia są ważne?

Techniki kreatywnego myślenia pomagają rozwiązywać problemy o słabo określonej strukturze, czyli takie, które nie poddają się próbom algorytmizacji. Ich zastosowanie wymaga czasu, odpowiedniego przygotowania oraz otwartości na eksperymentowanie. Szczególne znaczenie mają one podczas warsztatów kreatywnych, gdzie zróżnicowane doświadczenia uczestników mogą prowadzić do odkrycia oryginalnych rozwiązań. W tym artykule przyjrzymy się podstawom heurystyki, czyli twórczości stosowanej, oraz przedstawimy wybrane techniki wspierające kreatywne myślenie.

Czym jest heurystyka i dlaczego jest istotna?

Heurystyka to interdyscyplinarna dziedzina wiedzy zajmująca się twórczym rozwiązywaniem problemów. Pochodzi od greckiego słowa heuréka, oznaczającego „znalazłem!”, i odnosi się do odkrywania nowych prawd poprzez stawianie hipotez. W odróżnieniu od algorytmów, które dają powtarzalne efekty, heurystyki są bardziej elastyczne i nie gwarantują sukcesu, ale wskazują możliwe ścieżki postępowania.

Heurystyka podpowiada, jak radzić sobie z problemami, dla których nie istnieje jednoznaczne rozwiązanie. Jest zbiorem metod i technik mających na celu zwiększenie efektywności procesu myślowego. Dzięki niej możliwe jest podejście do problemów z nowej perspektywy, co jest kluczowe podczas warsztatów kreatywnych.

Zasady i strategie heurystyczne wspierające kreatywność

Techniki kreatywnego myślenia opierają się na konkretnych zasadach i strategiach heurystycznych. Do najważniejszych zasad należą:

• Zasada różnorodności: Generuj jak najwięcej pomysłów, nawet jeśli początkowo wydają się niepraktyczne.
• Zasada odroczonego wartościowania: Wstrzymaj się z oceną pomysłów na etapie ich generowania.
• Zasada racjonalnej irracjonalności: Pozwól sobie na myślenie poza utartymi schematami.
• Zasada ludyczności: Traktuj proces twórczy jak zabawę, co sprzyja swobodnemu myśleniu.

Do kluczowych strategii heurystycznych należą:

• Strategia wyniku idealnego: Wyobraź sobie najlepszy możliwy rezultat, analizując szczegółowo, jak wyglądałoby idealne rozwiązanie problemu. Ta strategia pomaga ustalić jasny cel i kierunek działań, stymulując myślenie ukierunkowane na sukces.
• Strategia zarodka: Zacznij od prostego pomysłu i stopniowo go rozwijaj, poszukując kolejnych wariantów i możliwości jego udoskonalenia. Ta strategia wspiera kreatywność poprzez eksplorowanie potencjału nawet z pozoru skromnych koncepcji.
• Strategia nadmiaru: Generuj dużą liczbę pomysłów, aby zwiększyć szanse na znalezienie najlepszego rozwiązania. Im więcej opcji rozważysz, tym większe prawdopodobieństwo, że natrafisz na innowacyjny pomysł, który wcześniej mógłby umknąć uwadze.

Techniki kreatywnego myślenia stosowane w czasie warsztatów

Techniki kreatywności można podzielić na dwie grupy:

1. Techniki proste. Polegają na wykonywaniu podstawowych operacji umysłowych, które pomagają przełamać schematyczne myślenie. Do tej grupy należą:
   
   • Burza mózgów: Klasyczna metoda polegająca na generowaniu jak największej liczby pomysłów w krótkim czasie.
   • Czasowniki modyfikujące: Lista pytań skłaniających do zmiany cech analizowanego obiektu, np. „Co się stanie, jeśli odwrócimy tę sytuację?”
   • Identyfikacja z obiektem: Wyobrażenie sobie, że uczestnik staje się analizowanym obiektem, co pomaga zrozumieć jego cechy z nowej perspektywy.

2. Techniki złożone. Obejmują bardziej rozbudowane procesy myślowe i wymagają większego przygotowania. Do najpopularniejszych należą:

   • Technika 6 kapeluszy Edwarda de Bono: Metoda polegająca na analizie problemu z różnych perspektyw (emocjonalnej, krytycznej, kreatywnej, optymistycznej, logicznej i kontrolnej).
   • Synektyka Gordona: Proces twórczego rozwiązywania problemów poprzez analogie i metafory, który angażuje uczestników w poszukiwanie nietypowych skojarzeń i inspiracji z różnych dziedzin. Metoda ta wspomaga przełamywanie schematów myślowych i sprzyja generowaniu oryginalnych pomysłów.
   • Design Thinking: Metoda oparta na empatii, definiowaniu problemu, generowaniu pomysłów, prototypowaniu i testowaniu. Proces ten przebiega w kilku etapach i kładzie nacisk na zrozumienie potrzeb użytkowników, co pozwala na tworzenie praktycznych i innowacyjnych rozwiązań.
   • TRIZ: Metoda oparta na zasadach inżynierii i logiki, stosowana do rozwiązywania problemów technicznych. Opiera się na analizie rozwiązań stosowanych w różnych branżach, identyfikacji wzorców innowacyjnych oraz przezwyciężaniu sprzeczności, co pozwala znaleźć efektywne i nowatorskie rozwiązania nawet w złożonych sytuacjach.

Jak stosować techniki kreatywnego myślenia?

Aby skutecznie stosować techniki kreatywnego myślenia podczas warsztatów, należy:

• Przygotować uczestników: Zapoznać ich z celem i przebiegiem warsztatu oraz stworzyć atmosferę sprzyjającą swobodnej wymianie pomysłów (więcej na ten temat przeczytasz tutaj).
• Wybierać odpowiednie techniki: Dostosować metody do charakteru problemu i grupy.
• Zachęcać do eksperymentowania: Uczestnicy powinni czuć się swobodnie w eksplorowaniu nawet najbardziej nietypowych rozwiązań.
• Zastosować cykl Deminga: Stosować podejście iteracyjne – planuj, działaj, analizuj wyniki i doskonal proces.
• Uwzględniać przerwy inkubacyjne: Czas na odpoczynek i dystans pozwala umysłowi na nieświadome przetwarzanie informacji.

Podsumowanie

Techniki kreatywnego myślenia są nieocenionym narzędziem podczas warsztatów kreatywnych, umożliwiającym uczestnikom generowanie oryginalnych rozwiązań i przełamywanie schematycznego myślenia. Choć nie gwarantują one sukcesu, to poprzez odpowiednie przygotowanie i zastosowanie mogą znacząco zwiększyć efektywność procesu twórczego. Kluczem jest otwartość na eksperymentowanie, odwaga w dzieleniu się pomysłami oraz stworzenie atmosfery sprzyjającej kreatywnemu myśleniu. Dzięki temu warsztat kreatywny staje się przestrzenią, w której rodzą się nowatorskie idee i innowacyjne rozwiązania.

W Hajp! temat technik kreatywności omawiany jest w ramach kursu Creative Thinking Lab!